Zaden oogsten is een leuke manier om gratis aan zaden te komen. Daarnaast weet je zeker dat je geen gif hebt gebruikt tijdens het opkweken van de planten, dus heb je ook schoon zaad. Fijn voor het bodemleven en de insecten die op de planten, die opkomen uit het zaad, vliegen. Bij sommige soorten oogst je heel gemakkelijk zaad, bij anderen is het lastiger. Wanneer je regelmatig door je tuin loopt zie je hoe de bloemen bloeien, er zaden ontstaan en hoe deze indrogen. Wanneer je dit proces volgt, kan je al inschatten wanneer je zaden kunt oogsten. Open zo af en toe een zaaddoos om te kijken of het zaad al rijp, meestal zwart of bruin, geworden is.
Bewaren en kiemen
Zaden kun je het beste oogsten op een droge dag. Zo loop je minder kans op schimmelvorming. Al in de zomer kan je hier mee beginnen. Laat het zaad binnenshuis verder drogen en doe de zaden in papieren zakjes. Gebruik nooit plastic, want dan kan eventueel vocht niet meer weg en ontstaan er schimmels. Bewaar de zaden op een koele en droge plek. De meeste zaden kan je twee jaar bewaren, een enkeling slechts 1 jaar en anderen juist veel langer. Wanneer je niet zeker bent of je zaad nog kiemkrachtig is, doe je er goed aan om een klein deel binnenshuis voor te zaaien. Wanneer dit op komt, weet je dat de rest ook nog kiemkrachtig is. Je kan hiervoor zaaien in wat oude grond, er hoeft geen voeding meer in te zitten. Ook kan je zaaien op een nat keukenpapiertje met plastic folie over de zaden heen. Binnen 2 weken zou je de zaden dan moeten zien kiemen.
Nadat de helleborus gebloeid heeft in de winter en het vroege voorjaar vindt er zaadvorming plaats. De plant vormt zaaddozen en die gaan langzaam open. Wanneer de zaden zwart zijn geworden kan je de zaden oogsten. Er is vaak sprake van kruisbestuiving, dus een verassing welke kleur er tevoorschijn komt. Het duurt 3-5 jaar voordat het zaadje een bloeiende plant is geworden.
Wanneer de iris gebloeid heeft ontstaan er donkerbruine zaaddozen. Hierin bevinden zich de zaden. Deze iris heeft koude nodig om tot kiemen te komen. Je kan ze buiten in september zaaien, of binnen in januari. Zet ze voor 2 weken op een koude plek in de hoop dat ze tot kiemen komen. Vanaf maart buiten uitplanten.
Dipsacus sylvestris (grote kaardebol)
Deze prachtige tweejarige structuurplant zaait zich heel gemakkelijk uit. Wanneer je zelf de zaden wilt opvangen is het verstandig om rond september wat stelen te oogsten en ze op de kop in een zak te hangen. De zaden vallen er vervolgens uit. Zaaien in de zomer, voor bloei het jaar erop.
Wie kent ze niet! Lieve viooltjes, daar wil je er toch steeds meer van? Na de bloei ontstaan de zaden. Deze kan je eenvoudig binnen laten drogen en bewaren op een koele en droge plaats. Violen kan je in februari-maart binnenshuis of in een kas zaaien, in het voorjaar en de zomer kan dit ook in de volle grond. Houd de grond goed vochtig en wachten maar…
Cardiospermum halicacabum (blaasjeswingerd)
Aan het einde van de zomer zijn er groene bollen gevormd aan deze eenjarige klimplant. Wanneer deze verkleuren naar bruin en je voelt de zaden los liggen bij schudden kan je de bijzondere zaden oogsten. Binnen voorzaaien vanaf februari, uitplanten vanaf mei.
Nigella (juffertje-in-het-groen)
Na de bloei vormt nigella mooie zaaddozen. Wanneer deze rijpen ontstaan er in de bovenkant openingen. Hieruit kan je het zaad schudden, of maak de hele zaadbol kapot. Het makkelijkste zaai je nigella gelijk op de plaats van bestemming in mei.
In de herfst kleuren de bessen van hertshooi zwart. Wanneer je deze bessen tussen je vingers verpulvert verschijnen de kleine bruine zaden. Je kunt ze in april-mei en van juli-september direct buiten zaaien. De zaden hebben koude nodig om tot kiemen te komen.
De zaadbollen van papaver vallen enorm op en worden veel gebruikt in bloemwerk. Wanneer ze rijpen gaat het ‘mutsje’ omhoog en ontstaan er gaatjes waardoor het zaad naar buiten kan vallen. Even op de kop in een zak hangen en je hebt prachtig zaad verzameld.
Eccremocarpus scaber (prachtrank)
Wanneer de kelkjes in warme kleuren uitgebloeid zijn worden er een soort groene bonen gevormd. Deze verkleuren iets naar bruin en kan je eenvoudig open drukken. Wanneer de vele zaadjes zwart gekleurd zijn is het rijp. Zaai prachtrank omstreeks half maart voor en bedek het zaad met een heel dun laagje grond. Vanaf mei kunnen de jonge plantjes naar buiten.
De zaden bij lunaria zie je eenvoudig zitten tussen de vliezen. Een vlies bestaat uit 3 laagjes. Van beide kanten kan je 1 laagje afpellen, de zaden komen hierdoor los. Het middelste vlies is prachtig parelmoer en kan je mooi gebruiken in bloemwerk.
